Er zijn verschillende manieren om te reflecteren, je kan reflecteren over jezelf, maar ook kan je reflecteren over “Jouw groep”, en of andere mensen. Maar in dat geval noemen we dat eerder een Retrospective of Feedback. In dit artikel heb ik het alleen over het reflecteren over jezelf.
Wat is reflecteren?
Reflecteren betekent letterlijk “weerkaatsen,” maar het wordt vaak figuurlijk gebruikt om te verwijzen naar het nadenken over je eigen gedrag, gedachten, emoties en/of ervaringen.
Bij reflecteren kijk je terug naar wat je hebt gedaan, gedacht, gevoeld in een bepaalde situatie. Dit doen we om te leren van onze acties en/of fouten. Op deze manier helpen we onszelf te begrijpen waarom we op een bepaalde manier handelen in situaties, en hoe dit beter kan.
Dit kan in elke situatie, op school, het werk, in het verkeer, een sociale interactie etc etc.. Door te reflecteren worden we bewust van onze emoties en reacties, en dit kan weer bijdragen aan verbetering.
Stel je hebt een presentatie gegeven die niet ging zoals gehoopt, door te reflecteren kun je nadenken over vragen zoals:
- Wat ging er goed en wat ging minder goed?
- Wat had ik anders kunnen doen?
- Hoe voelde ik me, en waarom?
- Wat kan ik hieruit leren voor de volgende keer?
Reflectie Methodes
Reflectieverslag
Een reflectieverslag is een verslag die je schrijft over een zelfreflectie, hier pak je een scenario die je beschrijft, je laat hierin weten hoe je je toen voelde in die situatie, hoe je hebt gehandeld, en wat je zou verbeteren. Dit kan over dingen gaan die alleen met jou te maken hebben, maar je kan ook een reflectieverslag schrijven over een groepsproject; Tenzij je puur de rest van je groepje afkraakt, en niets over jezelf ziet aan verbeterpunten, valt een groepsproject onder een reflectieverslag, want je reflecteerd toch over jezelf in het groepsproject.
Scribbr heeft volgens Avans een goede uitleg over hoe je een reflectieverslag schrijft.
STARR Methode
Een van de meestgebruikte methoden om te reflecteren is STARR. STARR staat voor Situatie, Taak, Actie, Resultaat en Reflectie. Bij iedere stap stel je jezelf een aantal vragen die je uitgebreid beantwoordt.
- Situatie:
Beschrijf de context of achtergrond. Leg uit waar en wanneer het plaatsvond.- Voorbeeld: “Tijdens een kritieke fase van een project ontstonden er communicatieproblemen binnen het team.”
- Taak:
Omschrijf de taak of uitdaging die moest worden aangepakt. Wat werd er van jou verwacht?- Voorbeeld: “Ik was verantwoordelijk voor het zorgen dat alle teamleden op één lijn zaten wat betreft de projectdoelen.”
- Actie:
Beschrijf de concrete acties die je hebt ondernomen om de taak uit te voeren. Wat heb jij precies gedaan?- Voorbeeld: “Ik heb dagelijkse stand-up meetings ingevoerd en een gedeelde projecttracker geïntroduceerd.”
- Resultaat:
Leg uit wat het resultaat van je acties was. Wat is er veranderd, verbeterd of bereikt? Noem bij voorkeur meetbare resultaten.- Voorbeeld: “De communicatie binnen het team verbeterde aanzienlijk, wat leidde tot minder misverstanden en een efficiëntiewinst van 20%.”
- Reflectie:
Denk terug aan de ervaring. Wat heb je geleerd? Wat zou je de volgende keer anders doen? Hoe neem je deze ervaring mee naar de toekomst?- Voorbeeld: “Ik heb geleerd dat proactieve communicatie problemen kan voorkomen en dat regelmatige feedbacksessies belangrijk zijn voor continue verbetering.”
Als je deze methode gebruikt, geef dan NIET te beknopt antwoord op de vragen. Scribbr heeft volgens Avans een goede uitleg over hoe je een STARR reflectie maakt
Korthagen Methode
en veelgebruikte methode om te reflecteren is die van Korthagen. Dit bestaat uit vijf stappen en is rond:
- Je ervaart een situatie,
- Blikt hierop terug,
- Probeert tot de kern te komen van het probleem,
- Verzint alternatieven voor jouw handelen in die situatie
- Ga die alternatieven toepassen in een nieuwe situatie. Zo doe je uiteindelijk nieuwe ervaring(en) op.
Hier is een uitlegvideo op youtube.
De 4L Methode
Bij deze methode maak je 4 vakken: Liked, Learned, Lacked en Longed For.
- Liked: Wat ging er goed, en waarom?
- Learned: Wat is het belangrijkste wat je hebt geleerd?
- Lacked: Wat miste je nog bij jezelf? en waarom?
- Longed for: wat zou je anders willen, en waarom?
En dan kan je controleren of je het goed hebt gedaan:
- Heb ik specifiek en concreet beschreven wat er is gebeurd?
- Heb ik mijn gedachten en gevoelens tijdens deze ervaring benoemd?
- Heb ik onderzocht waarom ik op deze manier handelde?
- Heb ik aangegeven wat ik in een vergelijkbare situatie anders zou doen?
- Heb ik inzichten opgedaan die relevant zijn voor mijn persoonlijke of professionele ontwikkeling?
Stop & Reflect-methode
Reflecteren kan ook nuttig zijn, tussendoor. Bijvoorbeeld als je vastzit en even niet weet hoe je verder moet. Of als je bepaalde emoties voelt die je niet goed begrijpt. In zo’n geval kan je de Stop & Reflect-Methode gebruiken. Hierbij stel je jezelf een paar eenvoudige vragen die je helpen om alles voor je zelf weer op een rijtje te krijgen.
Stap 1: Stop en observeer Neem even een pauze en denk na over de situatie . Stel jezelf de vraag:
- Wat voel ik op dit moment? (bijvoorbeeld frustratie, onzekerheid, of vermoeidheid)
- Wat is de oorzaak van dit gevoel? (bijvoorbeeld een technische uitdaging of druk vanuit het team)
Stap 2: Verhelderen van gedachten Probeer je gedachten te ordenen door na te denken over:
- Wat is precies het probleem of obstakel? (beschrijf het concreet en objectief)
- Welke stappen heb ik al genomen, en wat heeft wel/niet gewerkt?
Stap 3: Actie bepalen Vraag jezelf af welke eerste, kleine actie je kunt nemen om weer verder te kunnen:
- Wat heb ik nu nodig om verder te komen? (bijvoorbeeld hulp van een groepsgenoot of docent, extra informatie, of een korte pauze)
- Wat kan ik nu doen om weer richting te vinden?
De Pause & Reflect-methode helpt je snel om alles op een rijtje te krijgen, emoties te herkennen, en een actieplan te bepalen zodat je weer kunt focussen.
Tips & Tricks
Gelukkig waren de leraren zo lief om een lijstje tips en tricks te maken zodat we beter worden in het reflecteren :3
- Plan (vaste) reflectiemomenten in: Reserveer regelmatig tijd in je schema om te reflecteren. Bijvoorbeeld aan het einde van elke week, of na belangrijke mijlpalen.
- Wees eerlijk en objectief: Reflecteren werkt alleen als je eerlijk bent, iedereen maakt fouten en je hoeft je er niet voor te schamen. Probeer over je sterke punten en verbeter punten te reflecteren, en dit objectief te doen.
- Leg je reflecties vast: Schrijf je reflecties op in een digitaal document of notitieboel, dit maakt het makkelijker om je voortgang in loop van tijd te volgen. Enkele populaire apps om je ideeën, gedachten en voornemens in bij te houden zijn: Day One, Journey, Reflectly en Goodnotes, Of wat dacht je van onze geliefde obsidian.
- Focus op actie: formuleer na het reflecteren concrete acties die je wilt doen om jezelf te verbeteren.
- Vraag feedback van anderen: Overweeg Feedback te vragen aan medestudenten, docenten of mentoren. Hierdoor vind je nieuwe inzichten die je misschien zelf nog niet had gevonden.
- Reflecteer ook op emoties: let op je gevoelens, hoe voelde bepaalde dingen, uitdagingen? Dit kan je helpen een inzicht te krijgen en hoe je je emoties kunt beheren.
- Gebruik positieve taal: Formuleer je reflecties op een positieve manier. In plaats van te zeggen “Ik heb gefaald,” kun je zeggen “Ik heb geleerd wat niet werkt.” Dit helpt je om een groeimindset te behouden.
- Herzie en pas aan: Reflectie is een doorlopend proces. Neem de tijd om je eerdere reflecties te herzien en te kijken hoe je vooruitgang hebt geboekt. Pas je aanpak aan op basis van wat je hebt geleerd.
- Visualiseer je Proces: Maak gebruik van mindmaps of diagrammen om je reflectie visueel weer te geven. Dit kan het gemakkelijker maken om verbanden en patronen te zien. Een populaire tool voor het maken van mindmaps is: Mindmeister, of Miro.